تست ورزش قلب که امروزه با نام تست استرس نیز شناخته می‌شود توانایی قلب برای انجام فعالیت‌های فیزیکی را نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر تست ورزش یک روش تشخیصی برای بررسی کلی سلامت قلب و کارکرد آن در زمان انجام فعالیت، فشار خارجی و استرس است. در زمان انجام تست ورزش قلب عضلات نیاز بیشتری به خون‌رسانی دارند به همین دلیل در این شرایط قلب مجبور می‌شود قوی‌تر و تندتر فعالیت کند تا بتواند خون موردنیاز اندام‌های بدن را تأمین کند. مراحل تست ورزش چیست، انواع تست ورزش کدام است، منظور از تست ورزش چیست و عوارض ناشی از انجام تست ورزش چیست همگی سؤالاتی هستند که ذهن بسیاری از خوانندگان را به خود مشغول کرده‌اند، برای یافتن پاسخ سؤالات خود در مورد تست ورزش قلب در ادامه این مقاله از کلینیک قلب زاینده‌رود و مرکز تست ورزش در اصفهان با ما همراه باشید.
منظور از تست ورزش چیست؟
همان‌طور که گفتیم تست ورزش یا تست استرس یک راه برای بررسی وضعیت قلب بیمار است. برای انجام این تست از دستگاه تردمیل و یا دوچرخه ثابت استفاده می‌شود. خوب است بدانید پیش از انجام این تست، تاریخچه بیماری مورد بررسی قرار می‌گیرد و بیمار تحت معاینه فیزیکی قرار می‌گیرد و فشارخون، ضربان قلب و ECG او ثبت خواهد شد. برای انجام تست ورزش قلب بیمار شروع به رکاب‌زدن روی دوچرخه ثابت و یا شروع به دویدن روی تردمیل می‌کند. در روش تست ورزش قلب زمانی که بیمار در حال انجام یکی از دو فعالیت فوق است تعداد ضربان قلب، فشارخون و نوار قلب او به‌صورت مداوم ثبت می‌شود. به یاد داشته باشید که انجام مراحل تست ورزش نیازمند وسایل و ابزارهای تخصصی در زمینه انجام تست ورزش قلب است به همین دلیل برای انجام این تست باید به کلینیک تخصصی قلب مراجعه کنید علاوه بر این تست ورزش باید توسط یک فرد متخصص از شما گرفته شود.
آشنایی با انواع تست ورزش
روش‌های مختلفی برای انجام تست ورزش یا تست استرس وجود دارد که باتوجه‌به نظر پزشک و وضعیت بیمار یکی از این روش‌ها انجام می‌شود. در ادامه به معرفی انواع تست ورزش می‌پردازیم:
تست استرس ورزشی
در زمان انجام تست استرس ورزشی با استفاده از تردمیل، پزشک دستگاه تست ورزش را به بیمار متصل می‌کند و به نظارت بر عملکرد قلب بیمار می‌پردازد. سپس بیمار به‌آرامی شروع به راه‌رفتن روی تردمیل می‌کند و به‌تدریج سرعت تردمیل افزایش پیدا می‌کند و در برخی موارد نیز شیب دستگاه تغییر می‌کند. انجام این تست معمولاً بین ۱۰ الی ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. ممکن است برای اندازه‌گیری بازدم بیمار دستگاهی درون دهان او گذاشته شود. در مرحله آخر تردمیل متوقف می‌شود و در زمانی که بیمار برای استراحت روی تخت دراز می‌کشد فشارخون او و سایر فاکتورها توسط پزشک اندازه‌گیری و بررسی می‌شود. اگر بیمار در زمان انجام مراحل تست ورزش علائمی نظیر سرگیجه، تنگی نفس، درد قفسه سینه یا خستگی، افزایش شدید فشارخون یا ضربان قلب، بروز دیس‌ریتمی خطرناک،Faint و کاهش فشارخون بیش از 10mmHg یا کاهش ضربان قلب داشته باشد انجام تست استرس ورزشی توسط پزشک متوقف می‌شود.
تست استرس بدون ورزش
در بعضی موارد برای افزایش طپش قلب در زمان انجام تست ورزش به‌جای ورزش از داروها استفاده می‌شود. این داروها قلب را تحریک می‌کنند و ممکن است تأثیراتی شبیه به ورزش را در بیمار ایجاد کنند. روش تست استرس بدون ورزش زمانی انجام می‌شود که بیمار به دلایل مختلف مثل چاقی، اختلالات اسکلتی عضلانی و بیماری شریان محیطی نتواند در مدت‌زمان تعیین شده روی تردمیل بدود یا روی دوچرخه ثابت رکاب بزند. در این روش پزشک الکترود‌هایی را به قفسه سینه فرد متصل می‌کند و دارو را به شکل وریدی به بیمار تزریق می‌کند. انتقال دارو و انجام مراحل تست ورزش از روش دارویی معمولاً ۱۵ الی ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. خوب است بدانید در روش تست استرس بدون ورزش از داروهایی نظیر دوبوتامین، آدنوزین و رگادنوزون استفاده می‌شود.
تست استرس هسته‌ای
باتوجه‌به نتایج پیش‌آمده ممکن است پزشک متخصص به‌عنوان مرحله بعد تست استرس هسته‌ای را برای بیمار تجویز کند. در روش تست استرس هسته‌ای امکان بررسی دقیق‌تر و جزئی‌تر قلب فراهم می‌شود. روش تست استرس هسته‌ای یا اسکن رادیونوکلئید مشابه تست استرس ورزش است با این تفاوت که در این روش پزشک یک‌رنگ ردیاب را به بیمار تزریق می‌کند تا جریان خون و قلب بیمار را روی تصویر برجسته‌تر نمایش دهد. در مرحله بعد یک آزمایش تصویربرداری مثل توموگرافی رایانه‌ای تک فوتونی انجام می‌شود (انجام این آزمایش مقدار کمی اشعه دارد). در روش تست استرس هسته‌ای پزشک متخصص دو مجموعه عکس از قلب تهیه می‌کند اسکن اول بلافاصله بعد از فعالیت شخص انجام می‌شود و اسکن دوم زمانی که فرد در حال استراحت است انجام می‌شود (این اسکن می‌تواند همان روز یا روز بعد انجام شود). زمان انجام هر کدام از اسکن‌ها ۱۵ الی ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. خوب است بدانید در این روش نیز اگر فرد قادر به انجام فعالیت ورزشی نباشد می‌توان به‌جای ورزش از دارو استفاده کرد. این روش برای خانم‌های باردار مناسب نیست؛ زیرا اشعه می‌تواند به جنین آسیب برساند.
مراحل تست ورزش
در این قسمت از مقاله به مراحل تست ورزش می‌پردازیم:
کنترل نبض و فشارخون بیمار
کنترل قد و وزن
وصل کردن الکترودها به قفسه سینه و شکم بیمار برای گرفتن نوار قلب در زمان انجام مراحل تست ورزش قلب
بستن فشارسنج به بازو بیمار برای کنترل فشار بیمار در مراحل تست ورزش قلب
رکاب‌زدن دوچرخه ثابت یا راه‌رفتن روی تردمیل (در ایران استفاده از تردمیل متداول‌تر است)
عوارض تست ورزش
تست ورزش قلب یک روش ایمن است و خطرات و عوارضی را به دنبال ندارد؛ اما در موارد بسیار نادر ممکن است عوارضی به وجود آید که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
- در موارد بسیار نادر انجام مراحل تست ورزش می‌تواند باعث حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد شود
- ریتم‌های غیرطبیعی قلب یا آریتمی یکی دیگر از عوارض انجام تست قلب است که معمولاً بعد از توقف ورزش از بین می‌رود و ضربان قلب به حالت عادی خود بازمی‌گردد
- در زمان انجام فعالیت ورزشی یا پس از آن ممکن است فشارخون بیمار پایین بیاید و باعث ایجاد احساس ضعف و سرگیجه در او شود. البته بعد از اتمام ورزش این علائم باید از بین برود و وضعیت بدن به حالت نرمال خود بازگردد
تست ورزش چه چیزی را نشان می‌دهد؟
دلایل مختلفی برای انجام تست ورزش وجود دارد به طور مثال اگر بیمار دچار درد در ناحیه قفسه سینه باشد پزشک تست ورزش قلب را توصیه می‌کند. علاوه بر این تعیین میزان مناسب ورزش برای ورزشکارانی که می‌خواهند برنامه ورزشی جدیدی را آغاز کنند و همچنین شناسایی اختلالات ریتم قلب در زمان انجام ورزش جزو دلایل انجام تست ورزش قلب به شمار می‌رود. خوب است بدانید در تست ورزش افزایش میزان ضربان قلب تا ۸۰ الی ۹۰ درصد پیش‌بینی می‌شود که به آن ضربان هدف نیز گفته می‌شود. به‌عبارت‌دیگر از نظر پزشکی انتظار می‌رود یک فرد ۵۰ساله زمانی که مشغول فعالیت است یا استرسی را تحمل می‌کند، ضربان قلب او تا ۱۵۳ ضربه در دقیقه افزایش پیدا کند و مشکلی برای او پیش نیاید. تفسیر تست ورزش می‌تواند نشان‌دهنده موارد زیر باشد:
بیماری شریان کرونر
- تعیین سطوح فعالیت قابل‌تحمل بیمار مدنظر
- تنظیم برنامه‌های فیزیکی مناسب بیمار
- شناسایی دیس‌ریتمی‌ها در هنگام ورزش
- ارزیابی تأثیر داروهای ضدآریتمی و نیز آنژین
- بررسی وضعیت عملکرد قلب بعد از سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد)
- مشخص‌کردن زمان انجام جراحی قلب
- نکات مراقبتی قبل و بعد از انجام تست ورزش
بعد از بررسی مراحل تست ورزش نوبت به بررسی نکات مراقبتی قبل و بعد از انجام تست ورزش می‌رسد. شما می توانید برای اطلاع بیشتر از این موارد به مقاله دیگر ما یعنی آشنایی با ورزش های بازتوانی قلب مراجعه نمایید.
نکات مراقبتی قبل و بعد از انجام تست ورزش قلب به شرح زیر است:
- شب قبل از انجام تست ورزش از خوردن غذاهای سنگین خودداری کنید
- شب قبل از انجام مراحل تست ورزش به‌اندازه کافی استراحت کنید
- شب قبل از انجام تست به حمام بروید (مردان باید موهای سینه خود را از بالای قفسه سینه تا پایین بتراشند)
- ۴ ساعت قبل از انجام تست ورزش صبحانه سبک میل کنید
- در زمان مراجعه به کلینیک یک حوله یا دستمال‌کاغذی به همراه داشته باشید
- یک فرد از اعضای خانواده خود را که به وضعیت جسمی شما آگاهی دارد را با خود همراه داشته باشید
- قبل از مراجعه پاهای خود را بشوید و جوراب تمیز بپوشید
- از یک هفته قبل از مراجعه سیگار نکشید
- از ۴۸ ساعت قبل از مراجعه از داروهای مسکن استفاده نکنید
- از یک هفته قبل از انجام مراحل تست ورزش از مواد محرک نظیر قهوه استفاده نکنید
- لباس جلوباز بپوشید
- خانم‌ها بهتر است زیورآلات به همراه نداشته باشند
- اگر به بیماری دیابت مبتلا هستید نیازی نیست پیش از انجام تست ورزش داروی خود را قطع کنید
- افرادی که آسم دارند باید داروهای اسپری خود را به همراه داشته باشند
- با نظر پزشک خود باید از مدتی قبل از انجام تست ورزش میزان مصرف برخی از داروهای کاهش‌دهنده فعالیت قلب را تغییر دهید
- اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید پیش از انجام مراحل تست ورزش به مسئول انجام تست ورزش قلب اطلاع دهید
- پیش از ورود به مکان انجام مراحل تست ورزش تلفن همراه خود را خاموش نمایید
- اگر شما شرایط دویدن را از لحاظ فیزیکی یا از لحاظ پزشکی ندارید به پرستار یا دکتر مسئول انجام مراحل تست ورزش اطلاع دهید
- در نهایت جواب تست ورزش به‌صورت کتبی که توسط پزشک متخصص قلب و عروق تفسیر شده به بیمار داده می‌شود.
- بعد از انجام مراحل تست ورزش مدتی را استراحت کنید و سپس فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرید
- بعد از انجام تست ورزش دوش آب گرم نگیرید؛ زیرا باعث افت فشارخون می‌شود
موارد ممنوعیت تست ورزش قلب
مواردی که باعث ممنوعیت انجام مراحل تست ورزش می‌شود به شرح زیر است:
- انفارکتوس میوکارد
- نارسایی حاد قلبی
- تنگی شدید آئورت
- شوک کاردیوژنیک
- پنومونی
- تب
- بیماری حاد نظیری هپاتیت
- نارسایی کلیه
- دیس‌ریتمی‌های خطرناک
- آمبولی ریه
- مسمومیت با دیژیتال
کلام اخر
در این مقاله از کلینیک قلب زاینده رود، مرکز بازتوانی قلبی در اصفهان به بررسی مراحل تست ورزش پرداختیم و تمامی نکاتی که به آن مربوط می‌شود را برای شما بیان کردیم. بسیاری از بیماران این نگرانی را دارند که آیا انجام تست ورزش با درد همراه است، جواب این سؤال منفی است .فقط آماده‌کردن محل الکترودها روی قفسه سینه ممکن است سوزش خفیفی را ایجاد کند علاوه بر این بازوبند دستگاه فشارخون نیز می‌تواند فشار مختصری را روی بازوها ایجاد کند. کادر مجرب و باتجربه ما در کلینیک تخصصی قلب زاینده‌رود آماده انجام تمامی خدمات مرتبط با قلب نظیر هولتر، نوار قلب در اصفهان، اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی، درمان بیماری‌های وریدی و تست تیلت با مجهزترین و بهترین دستگاه‌های روز دنیا است.