مطابق با پژوهش‌های صورت گرفته، دستاوردهای بالینی و مشاهدات اولیه می تواند به کمتر شدن خطاهای تشخیصی کمک شایانی نماید. نوار قلب با حضور پزشکان متخصص و متبحر انجام می گیرد.
با توجه به این‌که تفسیر نوار قلب امری کاملا تخصصی است و الزاما می بایست توسط پزشکان متخصص قلب صورت پذیرد، لذا این مقاله به منظور افزایش آگاهی دانشجویان این رشته و کادر درمان تدوین شده است.
مبانی تفسیر نوار قلب
باید گفت مبنای تفسیر نوار قلب دانستن چگونگی ثبت مفاهیم اولیهECG می باشد که در زیر به شرح مختصری خواهیم پرداخت.
برای اخذ ECG به شکل دوازده لید به ده عدد الکترود نیازمندیم که هر کدام از لید‌ها را می‌توانیم انعکاس تصویری از فعالیت‌های الکتریکی در قلب تصور کنیم. دوازده لید از دوازده زاویه متفاوت به همراه اطلاعاتی که از ده الکترود دریافت میکند، ثبت می گردد.
الکترودها متشکل از چهار الکترود اندامی و شش الکترود قفسه سینه می باشند. زمانی که فعالیت و جنبش الکتریکی (دپولاریزاسیون) در راستای یک لید قرار می‌گیرد انحنای آن لید مثبت می گردد و زمانی که از لید مورد اشاره دور می‌شود انحنا بار منفی را نشان می‌دهد. در شکل حرکت عمودی فعالیت، کمپلکس ایزوالکتریک را شاهد هستیم.
نوار قلب چیست؟
با پیشرفت علوم مختلف از جمله علم پزشکی دستگاه‌هایی پدید آمدند که به تشخیص انواع بیماری‌ها کمک شایانی نمودند که دستگاه الکتروکاردیوگرافی نمونه بارز آن بود که در سال ۱۹۰۲ توسط فردی به نام ویلم اختراع شد.
در واقع باید گفت نوار قلب، کاغذ خط‌‌‌کشی شده است که مختص دستگاه الکتروکاردیوگراف است و با تغییرات در ضربان و ناهماهنگی ریتم این اشکال را به شکل تغییر غیرعادی امواج بر روی صفحه مورد اشاره ثبت میکند. تفسیر نوار قلب راهگشای تشخیص پزشکان، ضمن دریافت اطلاعات بالینی و شرح حال اظهار نموده بیمار می‌باشد.
باید گفت نوار قلب ابزاری پیشرفته و مطمئن برای تشخیص ناراحتی‌های قلبی تمامی گروه‌های سنی است که بدون عارضه و درد برای آن‌ها قابل استفاده می‌باشد. نوار قلب که نمایانگر تعداد ضربان قلب است در کشور ما به صورت گسترده توسط پزشکان متخصص قلب مورد استفاده قرار می گیرد.
نوار قلب به بررسی فعالیت الکتریکی قلب می‌پردازد و تغییرات الکتریکی را ثبت میکند که منشأ آن تحریک عضله‌های قلب می‌باشد. نوار قلب می تواند به آگاهی از نوسانات ریتم ضربان قلب به پزشکان متخصص این حیطه کمک کند و پیشگیری از بیماری‌های قلبی را به دنبال داشته باشد یا از پیشرفت اشکالات قلبی ممانعت به عمل آورد.
آیا مشکل قلبی با نوار قلب مشخص می‌شود؟
تشخیص ناراحتی‌های قلبی در همه مراحل اشکالات قلب به خصوص در مراحل ابتدایی میتواند ریسک و خطر حملات قلبی را به صورت چشمگیری کاهش دهد. نوار قلب در اصفهان میتواند بررسی ضرباهنگ قلب را در طی بازه های بلند‌مدت و کوتاه مدت فراهم آورد. همان‌طور که می دانیم پمپاژ خون و ارسال آن به بخش‌های مختلف قلب به عهده عضله قلب است که با تپش این کار صورت می‌پذیرد.
بافت های قلب با ارسال سیگنال الکتریکی عضلات قلب را مجبور به تپش می‌کنند، لذا اختلالات و اشکالات در مسیر منظم این سیگنال‌‌ها، نشانگر آریتمی و ضربان قلب بدون نظم می باشد.
البته باید افزود که در بعضی مواقع اشکالات ضرباهنگ قلب، میتواند در شرایط خاص افراد طبیعی تلقی شود که در این موارد شرح حال گیری از بیمار می تواند پزشکان متخصص را به تشخیص درست سوق دهند.
در مواقعی که افراد از داروهایی استفاده کرده اند که موجب آریتمی موقت شده و به نوعی عوارض طبیعی دارو است یا در زمانی که بیمار در طول روز به فعالیت‌های جسمی و ورزش‌های سنگین پرداخته است، پزشک می تواند دریابد آیا بیمار نیاز به مراحل بعدی تشخیصی دارد یا ندارد.
باید متذکر شد پزشک می تواند تشخیص بیماری‌های قلبی را با قیاس قرار دادن نوار قلب های گذشته و بعدی بیمار و نیز تجویز ECG در بازه مختلف زمان از چند ساعت تا چند روز انجام دهد.
نوار قلب مشکل‌دار
باید گفت در بعضی مواقع نوار قلب مشکل دارد و نشان از آریتمی در ضربات قلب فرد وجود دارد. منشآ این مشکل میتواند عوامل ژنتیکی و نقایص مادرزادی باشد یا بیماری‌های زمینه‌ای، اکتسابی و حتی عوارض طبیعی در اثر مصرف دارو و واکنش خاص قلب به دارو باشد.
در هر صورت انجام نوار قلب ابزاری کارآمد برای تشخیص پزشکان می‌باشد که بتوانند درمان‌های مناسب را برای بیمار آغاز نمایند. تفسیر نوار قلب می تواند برای تشخیص بیماری قلب در افراد زیادی کاربرد داشته باشد تا پزشکان بتوانند با استفاده از این روش به نقایص مادرزادی و اکتسابی در فرد پی ببرند.
ناهنجاری‌های قلب می تواند در کوتاه مدت و نیز در بلند مدت بسیار خطر آفرین و مرگ‌بار باشند، لذا استفاده از این ابزار تشخیصی میتواند جان افراد را نجات دهد. در ذیل به مشکلاتی که در نوار قلب بیمار می‌توان مشاهده نمود و نوار قلب آن‌ها را به عنوان نوار قلب مشکل‌دار معرفی میکند، می‌پردازیم:
- مشاهده حفره‌های متعدد در قلب: تعداد حفرات در قلب مشخص و ثابت است، لذا افزایش این حفره‌ها غیر طبیعی است.
- آریتمی و ضربان قلب نامنظم در نمودار نوار قلب: ضرباهنگ کند و تند که موجب اختلال در خون‌رسانی عضله قلب به سایر ارگان‌ها می‌گردد.
- آسیب عروق کرونر: زمانی که به عروق کرونر در قلب آسیبی وارد می گردد، پزشک موج‌های سینوسی آنرمال را در نوار قلب بیمار مشاهده میکند.
- سکته وآنفارکتوس قلبی: گرفتگی عروق قلب که موجب سکته در قلب می‌گردد، بر نتیجه نوار قلب موثر است.
- مشکلات و ناهنجاری‌های دریچه قلب
- پنوموتوراکس یا افیوژن پریکارد
- نقایص مادرزادی و ژنتیکی
- حمله‌های قلبی در شرایط خاص
هولتر نوار قلب در اصفهان می تواند تمامی مشکلاتی که در بالا به آن اشاره شد را به درستی تشخیص دهد و ابزاری تشخیصی سریع و مفید را در اختیار پزشک قرار دهد. لذا پزشک میتواند در تایم طلایی درمان، بیمار را از خطرات مرگ بار نجات دهد.
تفسیر نوار قلب
ابتدا باید گفت تفسیر نوار قلب دارای چندین مرحله است که هر یک از این مراحل نمایانگر برخی عوارض قلبی می‌باشند، در ادامه این بخش به ارائه توضیحاتی مختصر خواهیم پرداخت.
مرحله نخست: می‌دانیم که تعداد تپش ضربان قلب در اشخاص سالم در دامنه نوسانی مینیمم ۶۰ و ماکزیمم ۱۰۰ عدد تپش در یک دقیقه قرار دارد.
اینک اگر در قلب بیمار، ناهنجاری و اختلال وجود داشته باشد یا به دیگر سخن شخص دچار تپش تند (تاکی کاردی) یا تپش کند (بردای کاردی) باشد، تعداد تپش‌های قلب فرد به ترتیب ذکر شده بالاتر از ۱۰۰ عدد و پائین‌تر از ۶۰ ضربه خواهد بود که بیان‌گر مشکلات قلبی می‌باشد و نیاز به پی‌گیری دارد.
شایان ذکر است، تعیین تعداد ضربان قلب را می توان از سه روش مخصوص به دست آورد که این روش‌‌ها عبارتند از:
روش شش ثانیه
روش مربع‌های کوچک
روش مربع‌های بزرگ
به اختصار باید بگوییم که روش شش ثانیه به علت سادگی و سهولت در روند کار، روش منتخب و برگزیده پزشکان می‌باشد.
مرحله دو به نام مرحله محور قلب: این مرحله به جهت یابی انتشار موج‌های الکتریکی می‌پردازد.
در فردی که سالم است، جهت این محور می‌بایست از محل، ساعت یازده الی ساعت پنج باشد که برای تعیین نمودن این محور به نتایج بررسی در لیدهای |،|| و||| نیاز داریم.
در یک نوار قلب طبیعی که لید‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم، خواهیم دید لید || از بالاترین انحراف مثبت در قیاس با لیدهای | و ||| برخوردار است.
حال اگر در بررسی‌های صورت گرفته انحراف به سمت راست در محور قلبی مشاهده گردید ( در این بخش لید ||| مورد بررسی قرار می‌گیرد) می توان به اختلالات ناشی از هیپو‌تروفی در بطن قلب پی برد که میتواند با ضخیم شدن بطن ارتباط داشته باشد.
در مورد مشاهده انحراف چپ باید گفت ( این مشکل مرتبط به لید | می‌باشد) در لید | انحراف مثبت افزایش می‌یابد، این در حالی است که لیدهای ||| و || انحراف منفی دارند.
نوار قلب میتواند این بخش که اختلال در کارکرد قلب را در نواقص و بیماری‌های قلب نشان می‌دهد به طور دقیق بررسی نماید.
مرحله سه یا نشانگر امواج p شکل: در این مرحله باید به سوالاتی همانند این‌که آیا این امواج به وجود آمده است یا خیر؟ آیا امواج طبیعی و عادی هستند با خیر؟ آیا در دهلیزها فعالیت وجود دارد؟
مرحله چهار یا فاصله pr: فاصله استاندارد و طبیعی pr میان ۱۲۰ الی ۲۰۰ میلی در ثانیه می باشد، فاصله های طولانی نمایانگر تاخیر دهلیز می باشد لذا باید گفت تمام فاصله ها در طول نوار در حالت عادی باید یکسان باشد.
مرحله پنج یا کمپلکس qrs: در این مرحله باید طول، ارتفاع و مورفولوژی (ظاهر موج) مورد بررسی قرار بگیرد.
طول در این کمپلکس می تواند کم یا زیاد گردد که از ۱۲/۰ تا بیش از آن متغیر است.
ارتفاع کمپلکس نیز به دو شکل کوتاه و بلند صورت پذیرد، ارتفاع پائین‌تر از ۵ میلی متر در لید اندامی مانند لید‌هایی که به دست و پا متصل هستند مشاهده می‌شود و ارتفاع پائین‌تر از ۱۰ میلی‌متر در لید متصل به سینه وجود دارد.
مورفولوژی کمپلکس نیز باید در امواج R ،Q، S به طور منحصر بررسی شود.
تفسیر نوار قلب می تواند با پارامترهای ویژه و دقیق در حیطه‌های ذکر شده، پزشک را به تشخیص درست در ابعاد مختلف برساند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم در رابطه با نوار قلب، تفسیر آن و مراحل گرفتن نوار قلب صحبت کنیم. امیدواریم که این مقاله برای شما کاربردی باشد. همچنین درصورتی که هنوز در این باره سوالی دارید، به مقاله های دیگر ما در وبسایت کلینیک زاینده رود سر بزنید. همچنین شما می توانید جهت گرفتن نوار قلب در اصفهان با کلینیک زاینده رود تماس بگیرید.